Het erfrecht is het deel van het burgerlijk recht dat de successie regelt, dat wil zeggen regelt wat er met de nalatenschap (bezittingen en schulden) van de overledene, ook wel aangeduid als ‘erflater’ gebeurt.
Erfopvolging
Het erfrecht is geregeld in Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek. De term, die de wet voor successie hanteert is ‘Erfopvolging’. Bij erfopvolging gaan de goederen en schulden van de erflater onder algemene titel op zijn erfgenamen over. Dit houdt in dat erfgenamen de erflater opvolgen in de verkrijging van al zijn goederen, schulden en rechtsbetrekkingen, zonder dat voor de verkrijging van de afzonderlijke goederen, schulden en rechtsbetrekkingen levering, schuld- of contractovername vereist is. De erfgenamen volgen dus (ieder voor zijn eigen deel) in volle omvang de rechtspositie van de erflater op voor wat betreft de vermogensrechtelijke rechtsverhoudingen van de erflater met derden. Ook legaten van de erflater creëren voor de erfgenamen schulden. Een legaat komt, tenzij het aan een of meer bepaalde erfgenamen of legatarissen is opgelegd, ten laste van de gezamenlijke erfgenamen.
De wet onderscheidt twee manieren om erfgenaam te worden, namelijk bij versterf of krachtens testament. Als er geen testament is wordt met erfgenaam bij versterf door verwantschap met de overledene. De erfgenamen bij versterf van de overledene achtereenvolgens: 1) de partner (bij huwelijk of geregistreerd partnerschap) en kinderen; 2) de ouders, broers, zusters; 3) grootouders; 4) overgrootouders van de overledenen.
Er zijn dus vier groepen van mogelijke erfgenamen. Van de eerst van toepassing zijnde groep erft elk persoon een gelijk deel. Als iemand uit een groep zelf bij overlijden van de erflater al is overleden, of is onterfd, of verwerpt, maar nageslacht heeft, dan geldt plaatsvervulling. Dit houdt in dat zijn kinderen gezamenlijk in zijn plaats komen en als een kind is overleden, is onterfd, of verwerpt, zijn deel over zijn kinderen wordt verdeeld, en zo verder. Dit gaat door tot en met familie van de erflater in de zesde graad. Als er geen erfgenamen zijn of als deze allemaal verworpen hebben, komt een nalatenschap met een positieve waarde aan de Staat toe.
Testament
Het wettelijk stelsel kan doorbroken worden door het maken van een uiterste wil, oftewel als testament. In de praktijk wordt een testament opgemaakt door een notaris. Na een overlijden kunnen belanghebbenden bij het Centraal Testamentenregister gratis te weten komen of een overledene een testament heeft, en zo ja, bij welke notaris zich dat bevindt. Voor de inhoud van het testament moet men zich dan wenden tot deze of een andere notaris.
Legitieme portie
Door het maken van een testament wordt de wettelijke regeling terzijde geschoven. Ten aanzien van de eigen kinderen geldt daarbij echter een aanzienlijke beperking. Kinderen kunnen in een testament wel worden onterfd, maar zij hoeven zich daar niet bij neer te leggen. Zij kunnen namelijk aanspraak maken op hun zogenaamde legitieme portie. Dat is een deel van de nalatenschap waar kinderen, ook al zijn ze onterfd, volgens de wet altijd aanspraak op kunnen maken. Bij testament kan ook een executeur worden benoemd, die belast wordt met het beheer en de afwikkeling van de nalatenschap van de erflater.
Aanvaarding
Een erfgenaam kan de nalatenschap zuiver, dan wel beneficiair aanvaarden of verwerpen.
Zuivere aanvaarding
De erfgenamen die de nalatenschap zuiver hebben aanvaard zijn voor de schulden van de nalatenschap aansprakelijk, zelfs als die de bezittingen overtreffen. Ook als de erfgenaam vóór zijn uitdrukkelijke keuze zich heeft gedragen als iemand die een nalatenschap ondubbelzinnig en zonder voorbehoud heeft aanvaard wordt hij geacht de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard. Dit is het geval als hij ‘als heer en meester’ over goederen van de nalatenschap heeft beschikt door bijvoorbeeld inboedel mee te nemen, zaken van de nalatenschap te gebruiken, betaling te verrichten, schulden voor zijn rekening te nemen of banktegoeden toe te eigenen om de nalatenschap af te wikkelen.
Als een erfgenaam zijn keuze nog niet heeft gedaan, dan kan de kantonrechter hem daarvoor op verzoek van een belanghebbende een termijn stellen. Laat de erfgenaam de termijn verlopen zonder een keuze te hebben gedaan, dan wordt hij geacht de nalatenschap zuiver te aanvaarden.
Beneficiaire aanvaarding
Als een erfgenaam een nalatenschap beneficiair aanvaardt heeft hij recht op zijn deel in het geval van een batig saldo, maar is hij niet aansprakelijk in het geval van een negatief saldo.
Voor het afleggen van een verklaring van beneficiaire aanvaarding van een nalatenschap moet door de griffie een akte worden opgemaakt. Deze akte wordt ingeschreven in het boedelregister, zodat deze voor schuldeisers van de erflater kenbaar is. Een erfgenaam die nog geen keuze heeft gedaan, wordt geacht beneficiair te aanvaarden wanneer een of meer van de mede-erfgenamen beneficiair aanvaarden, tenzij hij alsnog de nalatenschap zuiver aanvaardt of verwerpt.
Naast het griffierecht dienen de erfgenamen rekening te houden met extra werkzaamheden terzake de verdere afwikkeling van de nalatenschap. Een dergelijke afwikkeling wordt vereffening genoemd. Als er meer baten zijn dan schulden is de lichte vereffening van toepassing. Zijn er meer schulden dan baten dan is de zware vereffening van toepassing.
Verwerping
Voor het afleggen van een verklaring van verwerping van een nalatenschap geldt hetzelfde als hierboven.
Indien een erfgenaam verwerpt, worden van rechtswege zijn of haar afstammelingen tot de nalatenschap geroepen. Indien deze de nalatenschap ook niet wensen, moeten ze dus ook verwerpen. De verdeling wordt na verwerping bepaald alsof de verwerpers niet bestaan: de erfgenamen, die niet verwerpen krijgen bijvoorbeeld een groter deel, of er komen andere erfgenamen voor de verwerpers in de plaats.
Wat kan Insight legal voor u betekenen?
De advocaten van Insight Legal hebben ruime ervaring op het gebied van het erfrecht en adviseren en procederen geregeld over kwesties betreffende de volgende onderwerpen:
beneficiaire aanvaarding
erfopvolging
executeur-testamentair
kindsdeel
legaat
legitieme portie
nalatenschap
testament
testamentair bewind
testamentaire lasten
verwerping
verklaring van erfrecht
vruchtgebruik
vereffening van de nalatenschap
zuiver aanvaarding
Contact
Heeft u vragen over erfrecht of wilt u advies of bijstand in een gerechtelijke procedure over een erfrechtelijk geschil, neem dan contact met Insight Legal op.